Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej - Ubezpieczenia społeczne

Królestwo Niderlandów jest jednym z największych partnerów Polski, w odniesieniu do liczby prowadzonych spraw w tym zakresie.

W pierwszym dniu wizyty odbyło się spotkanie w Mazowieckim Urzędzie Wojewódzkim, jednej z polskich instytucji właściwych. W kolejnych dniach, rozmowy w MRPiPS poświęcono podsumowaniu dotychczasowej współpracy oraz omówieniu nowych, możliwych do zrealizowania wspólnie inicjatyw, mających pozytywny wpływ na pracę na rzecz świadczeniobiorców w Polsce i Królestwie Niderlandów.

Przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego umożliwiają osobom podejmującym pracę w innych państwach członkowskich UE, uniknięcie negatywnych konsekwencji podlegania systemom zabezpieczenia społecznego różnych państw. Dzięki zasadom koordynacji rodzina otrzyma wsparcie bez względu na  to, w jakim kraju UE przebywają jej członkowie.

Obie regulacje dotyczą wprowadzenia do polskiego systemu prawnego emerytury stażowej dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r., czyli osób objętych nowym systemem emerytalnym. Autorzy obu projektów podkreślają, że jest to rozwiązanie zgodne z oczekiwaniami osób, które ze względu na utratę sił będącą konsekwencją długiego okresu wykonywania pracy zarobkowej nie są w stanie jej podejmować do momentu osiągnięcia wieku emerytalnego.

Oba projekty zostały skierowane w lipcu przez KPRM do Ministerstwa Rodziny z prośbą o przygotowanie do nich stanowiska rządu. Pracujemy nad jego projektem, który potem skierujemy do rządowego procesu legislacyjnego – poinformował podczas posiedzenia sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny wiceminister rodziny Sebastian Gajewski.

Wiceminister rodziny podkreślił, że Ministerstwo odnosi się życzliwie do koncepcji emerytur stażowych, niemniej jednak konieczne jest właściwe skalibrowanie tego rozwiązania.

Na rynku pracy mamy osoby, które zaczęły pracować bardzo wcześnie, uzbierały bardzo duży kapitał na swoich kontach w ZUS, całe życie ciężko pracowały i chcą odpocząć, jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Takim osobom mogłyby przysługiwać emerytury stażowe - dodał Sebastian Gajewski.

Jak poinformował, Ministerstwo liczy na pogłębioną dyskusję w rządzie na temat emerytur stażowych oraz wśród partnerów społecznych: ważne są bowiem szczegóły, skutki społeczne i finansowe. Dyskusja ta będzie się toczyć w najbliższych miesiącach, ostateczna decyzja należy do Rady Ministrów i posłów.

Czym jest wskaźnik waloryzacji?

Wskaźnik waloryzacji emerytur i rent to średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych w poprzednim roku kalendarzowym zwiększony o co najmniej 20% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym.

Wskaźnik waloryzacji emerytur i rent, w części dotyczącej realnego wzrostu płac, jest corocznie przedmiotem negocjacji w ramach Rady Dialogu Społecznego. Negocjacje są przeprowadzane w czerwcu, w roku poprzedzającym waloryzację. Waloryzacja jest następnie przeprowadzana przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Co to oznacza w praktyce?

Emerytury i renty podlegają corocznej waloryzacji od 1 marca. Do wszystkich świadczeń emerytalno-rentowych zostanie zastosowana waloryzacja procentowa w oparciu o rzeczywisty wskaźnik waloryzacji, zgodnie ze schematem zaproponowanym w  ustawie. Co ważne, podwyżka nastąpi automatycznie, bez konieczności wnioskowania o nią.

Waloryzacji podlegają nie tylko świadczenia długoterminowe (emerytury, renty, nauczycielskie świadczenia kompensacyjne). ZUS podwyższa również dodatki, inne świadczenia i zasiłki, np. dodatek pielęgnacyjny czy dodatek dla sierot zupełnych, świadczenia i zasiłki przedemerytalne. Waloryzacja obejmuje świadczenia przyznane do końca lutego 2025 roku.

Prognozowany koszt waloryzacji świadczeń emerytalno-rentowych i innych świadczeń, które są podwyższane wskaźnikiem waloryzacji emerytur i rent, wyniesie ok. 28,1 mld zł.

O ile wzrosną poszczególne świadczenia?

• kwota najniższej emerytury, renty rodzinnej i renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy wzrośnie z 1780,96 zł brutto do 1901,71  zł brutto;
• renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy zostanie podniesiona do 1426.282 zł brutto;
• renta socjalna zostanie podniesiona do 1901.71 zł brutto;
• do 2583.36zł wzrośnie kwota graniczna świadczenia uzupełniającego (SU)

W czerwcu, jak co roku, ZUS zwaloryzował stan kont i subkont osób ubezpieczonych, aby skompensować inflację i inne procesy gospodarcze za ubiegły rok. Kwoty tam zapisane są podstawą obliczenia wysokości emerytury po osiągnięciu wieku emerytalnego.

Do waloryzacji ZUS przyjął kwoty składek na ubezpieczenie emerytalne, kapitału początkowego oraz środków na subkoncie zapisane na dzień 31 stycznia 2023 r. oraz wskaźniki: 114,87 proc. dla składek emerytalnych oraz kapitału początkowego, a 109,91 proc. dla środków na subkoncie.

Dzięki waloryzacji osobie, która zgromadziła na koncie w ZUS 450 tys. zł, dopisano 66,9 tys. zł. Natomiast jeśli ktoś dotąd zgromadził 850 tys. zł w postaci składek i kapitału początkowego, to dzięki waloryzacji stan jego konta zwiększył się o 126,4 tys. zł. Wpłynie to bezpośrednio na wysokość świadczeń przyszłych emerytów.

Żeby zrozumieć duże znaczenie waloryzacji dla pojedynczych osób, podajmy dwa przykłady. Osobie ubezpieczonej, która zgromadziła na swoim koncie 450 tys. zł kapitału, tegoroczna waloryzacja składek pozwoli obliczyć emeryturę wyższą nawet o ponad 250 zł (dla osoby w wieku 60 lat) lub ponad 300 zł (dla osoby w wieku 65 lat). Z kolei osoba, która ma na koncie 850 tys. zł, tegoroczna waloryzacja może podwyższyć świadczeni o ok. 480–580 zł.

Zysk z waloryzacji będzie każdego roku zwielokrotniany, zapewniając realną wartość środkom zapisanym na kontach i subkontach Polaków. To istotne zwłaszcza dla młodszych ubezpieczonych, którzy jeszcze przez wiele lat będą gromadzić kapitał emerytalny.

W tym roku proces udało się przeprowadzić bardzo szybko i sprawnie dzięki zaangażowaniu pracowników i wykorzystaniu nowoczesnych technologii. W konsekwencji jeszcze w czerwcu dane wynikające z przeprowadzonej waloryzacji będą widoczne dla ubezpieczonych na Platformie Usług Elektronicznych (PUE) ZUS. Zostaną one również zawarte w informacji o stanie konta ubezpieczonego według stanu na 31 grudnia 2023 r., którą ZUS co roku przygotowuje dla każdego ubezpieczonego.

Informację o stanie konta ubezpieczonego otrzyma każda osoba urodzona po 1948 r., która kiedykolwiek była objęta ubezpieczeniami społecznymi, a na jej koncie w ZUS została zapisana choćby jedna składka. Można to sprawdzić w systemie PUE ZUS.

Rada Ministrów zdecydowała – tegoroczna 14. emerytura będzie wypłacana we wrześniu. Świadczenie wyniesie 1780,96 zł, czyli tyle, ile wynosi najniższa emerytura.

Dodatkowe wsparcie dla 8,9 mln osób

Dodatkowe świadczenie roczne – tzw. czternastka – będzie wypłacana w pełnej wysokości osobom, które pobierają świadczenia do 2900 zł brutto. Powyżej tej kwoty działać będzie zasada „złotówka za złotówkę”. Co to oznacza w praktyce? W przypadku przekroczenia tego kryterium 14. emerytura zostanie zmniejszona właśnie o kwotę przekroczenia (nie może być jednak niższa niż 50 zł).

W tym roku czternastkę otrzyma ok. 8,9 mln emerytów i rencistów, w tym 6,4 mln osób w pełnej wysokości. 2,5 mln osób ze względu na przekroczenie progu (2900 zł brutto) otrzyma świadczenie odpowiednio pomniejszone.

Kto może liczyć na dodatkowe świadczenie?

Świadczenie będzie stosowane do emerytur i rent w systemie powszechnym, rolników, służb mundurowych, emerytur pomostowych, świadczeń i zasiłków przedemerytalnych, rent socjalnych, nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych, rodzicielskich świadczeń uzupełniających, świadczenia pieniężnego przysługującego cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych oraz rent inwalidów wojennych i wojskowych.

Prezydent Andrzej Duda podpisał w środę nowelizację ustawy o emeryturach pomostowych.

Emerytury pomostowe będą przysługiwać także tym osobom, które nie posiadają stażu pracy w warunkach szczególnych przed 1 stycznia 1999 r. W ramach nowelizacji ustawy o emeryturach pomostowych uchylony jest wygasający charakter tych świadczeń. Są też regulacje dotyczące wzmocnienia ochrony prawnej związkowców, ale nie tylko, także m.in. kobiet w ciąży.

W zawartym porozumieniu Rządu z NSZZ „Solidarność” strony postanowiły m. in., że zostanie uchylony przepis o wygasającym charakterze tych świadczeń. Oznacza to, że prawo do emerytury pomostowej uzyska znacznie większa grupa osób. Prawo to bowiem będzie przysługiwać wszystkim pracownikom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy wykonują prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, a nie tylko tym, którzy wykonywali ją przed 1 stycznia 1999 r. – tłumaczy minister rodziny i polityki społecznej Marlena Maląg.

Jak zaznacza, to ważna i oczekiwana społecznie zmiana.

Uchylenie wygasającego charakteru emerytur pomostowych, z  powodu możliwości uzyskania prawa do emerytury pomostowej przez młodszych pracowników, może przyczynić się do większej atrakcyjności wykonywania prac w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze – podkreśla szefowa MRiPS.

W związku z tym w niedługiej perspektywie osoby starsze, które przejdą na emeryturę pomostową, mogą zostać zastąpione przez wykwalifikowane osoby wchodzące na rynek pracy.

Czym są emerytury pomostowe?

Emerytura pomostowa to rodzaj świadczenia okresowego (przysługującego do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego) osobom, które wykonują prace w  szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Cechą charakterystyczną emerytur pomostowych jest ich przejściowy charakter. Stanowią one niejako pomost między świadczeniami nabytymi przed osiągnięciem wieku emerytalnego a prawem do emerytury przyznawanej na ogólnych zasadach systemu powszechnego.

Prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej, stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku.

Dla przykładu takimi pracami są:

• Prace bezpośrednio przy obsłudze wielkich pieców oraz pieców stalowniczych lub odlewniczych.
• Prace przy obsłudze dźwignic bezpośrednio przy wytapianiu surówki, stopów żelaza lub metali nieżelaznych.
• Prace na morskich platformach wiertniczych.
• Prace w powietrzu wykonywane na statkach powietrznych przez personel pokładowy.
• Prace wewnątrz cystern, kotłów, a także zbiorników o bardzo małej kubaturze po substancjach niebezpiecznych.

Prace o szczególnym charakterze to prace, wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w  tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z  procesem starzenia się.

Dla przykładu takimi pracami są:

• Prace pilotów statków powietrznych (pilot, instruktor).
• Prace kontrolerów ruchu lotniczego.
• Prace kierowców autobusów, trolejbusów oraz motorniczych tramwajów w transporcie publicznym.
• Prace operatorów reaktorów jądrowych.
• Prace członków zespołów ratownictwa medycznego.

„Bardzo się cieszę, że już niebawem faktem staną się kolejne korzystne rozwiązania w prawie pracy. Pierwsze zmiany już wchodzą w życie, bo 7 kwietnia zacznie obowiązywać możliwość pracy zdalnej, a od 21 lutego pracodawcy zyskali szersze uprawnienia w zakresie kontroli trzeźwości pracowników. Przyjęte w czwartek kolejne regulacje są odpowiedzią na oczekiwania m.in. pracujących rodziców. To dla nich wydłużamy urlop rodzicielski i wprowadzamy elastyczne formy zatrudnienia, co z pewnością ułatwi godzenie ról zawodowych i prywatnych. Ważne zmiany nastąpią w zakresie możliwości zmian warunków zatrudnienia oraz w zawieraniu umów na okres próbny” – mówi minister rodziny i polityki społecznej Marlena Maląg.

Dłuższy urlop rodzicielski

To jedna z najważniejszych zmian. Łączny wymiar urlopu rodzicielskiego dla obojga rodziców będzie wynosił do 41. tygodni (w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie) albo do 43. tygodni (w przypadku porodu mnogiego). W jego ramach nieprzenaszalną część określono na 9 tygodni dla każdego z rodziców.

Dodatkowy urlop opiekuńczy

Ustawa wprowadza dodatkowy urlop opiekuńczy w celu zapewnienia opieki nad członkiem rodziny, który wymaga wsparcia z poważnych względów medycznych. Urlop ten będzie bezpłatny i będzie przysługiwał pracownikom w wymiarze 5 dni w roku kalendarzowym.

Zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej

Wprowadzamy także zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej
w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem. Zwolnienie to będzie przysługiwało w wymiarze 2 dni albo 16 godzin w roku kalendarzowym. Za czas tego zwolnienia pracownik zachowa prawo do połowy wynagrodzenia.

Elastyczna organizacja pracy

Możliwość szerszego skorzystania z elastycznej organizacji pracy będzie przysługiwała rodzicom opiekującym się dzieckiem do 8 lat oraz opiekunom członków rodziny lub osób zamieszkujących we wspólnym gospodarstwie domowym - wymagających wsparcia z poważnych względów medycznych.

Prawo do zmiany rodzaju umowy

Pracownik, który wykonywał pracę co najmniej 6 miesięcy, będzie miał prawo do wystąpienia o zmianę rodzaju umowy o pracę na umowę o pracę na czas nieokreślony lub o bardziej przewidywalne i bezpieczne warunki pracy. Taka możliwość będzie dostępna raz w roku kalendarzowym.

Zmiany w umowie o pracę na okres próbny

Umowę o pracę na okres próbny będzie można zawrzeć na okres nieprzekraczający: 1 miesiąca – w przypadku zamiaru zawarcia umowy o pracę na czas określony krótszy niż 6 miesięcy, 2 miesięcy – w przypadku zamiaru zawarcia umowy o pracę na czas określony wynoszący co najmniej 6 miesięcy i krótszy niż 12 miesięcy.

Tegoroczne spotkanie było organizowane pod hasłem „Bezpiecznie, zdrowo, bezgotówkowo”. W swoim wystąpieniu minister Maląg podkreśliła, że to obecni seniorzy stworzyli fundament silnej Polski. Stąd wszystkie programy senioralne są wyrazem naszej wdzięczności wobec nich.

Finanse

Na rok 2023 zaproponowaliśmy projekt ustawy, która wprowadza waloryzację kwotowo-procentową. Minimalny wzrost emerytury i renty to 250 zł. Od 1 marca przyszłego roku szacujemy, że minimalna emerytura będzie wynosiła 1588,44 zł – przypomniała minister.

Dodała, że rząd pracuje nad ustawą gwarantującą seniorom w przyszłym roku 14. emeryturę. Uzupełnieniem są wprowadzone już korzystne zmiany w polityce podatkowej, dzięki którym w portfelach świadczeniobiorców zostaje więcej pieniędzy.

Aktywność

Dla seniorów istotne jest zdrowie i poczucie bycia z drugim człowiekiem, a to ułatwiają rządowe programy realizowane przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej, takie jak Senior+ i Aktywni+ - dodała minister Maląg.

Na oba te programy przeznaczamy łącznie 100 mln zł.

Bezpieczeństwo

Bardzo ważne jest, byśmy seniorom zagwarantowali poczucie bezpieczeństwa. I taką politykę będziemy realizować – deklarowała minister Maląg.

To m.in. działająca od czasu pandemii COVID-19 infolinia z programu „Wspieraj seniora” (tel. 22 505 11 11). To także pilotażowy program realizowany razem z gminami pod nazwą Opaski bezpieczeństwa.

Wydarzenia w oddziałach ZUS

Podczas „Dnia Seniora” można było skorzystać z porad specjalistów z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, dotyczących waloryzacji, przeliczania emerytur, zasad dorabiania do świadczeń oraz korzyści związanych z pobieraniem świadczeń z ZUS na konto w banku.

Emerytura pomostowa jest świadczeniem okresowym, przysługującym do czasu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego. Mogą się o nią ubiegać pracownicy wykonujący prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, u których wraz z wiekiem bardzo istotnie zmniejsza się możliwość wykonywania pracy, związana z malejącą wydolnością psychofizyczną pracownika.

We wtorek 5 kwietnia br. prezydent Andrzej Duda podpisał nowelizację ustawy o emeryturach pomostowych.

– Nowelizacja ustawy zakłada, że emerytura pomostowa będzie przyznawana osobom, które o nią wystąpią jeszcze przed rozwiązaniem stosunku pracy, jeżeli spełniają pozostałe warunki niezbędne do jej uzyskania. W takiej sytuacji świadczenie nie będzie jeszcze wypłacane – prawo do emerytury pomostowej ulegnie zawieszeniu – mówi minister rodziny i polityki społecznej Marlena Maląg.

Rozszerzenie kompetencji Państwowej Inspekcji Pracy

Dodatkowo nowelizacja rozszerza kompetencje Państwowej Inspekcji Pracy. Będzie miała ona wyraźne podstawy prawne do kontroli prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

Z kolei pracownik będzie miał większe możliwości złożenia skargi – nie tylko w sytuacji, gdy on sam nie zostanie umieszczony w ewidencji, ale również gdy stanowisko pracy, na którym wykonuje prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, nie znajdzie się w prowadzonym przez pracodawcę wykazie.

Ujednolicenie wysokości dofinansowania

Wprowadzone zostaje także rozwiązanie, dzięki któremu większe przedsiębiorstwa będą mogły uzyskać wyższe dofinansowanie dla projektów poprawy bezpieczeństwa i warunków pracy. Dzięki ujednoliceniu wysokości dofinansowania dla wszystkich przedsiębiorstw – niezależnie od liczby zatrudnianych pracowników – zwiększy się bezpieczeństwo i poprawią warunków pracy u wszystkich płatników składek.

W przypadku osób, które wystąpią o przyznanie emerytury pomostowej przed rozwiązaniem stosunku pracy i spełniają niezbędne wymogi, prawo do emerytury ulegnie zawieszeniu, a świadczenie nie będzie wypłacane.

– W 2020 r. wydano prawie 24 tys. decyzji o przyznaniu emerytur pomostowych – wskazał na wtorkowym posiedzeniu komisji senackiej wiceminister Stanisław Szwed.

Bez obaw o zwolnienie

Emerytura pomostowa jest świadczeniem okresowym, przysługującym do czasu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego. Mogą się o nią ubiegać pracownicy wykonujący prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, u których wraz z wiekiem bardzo istotnie zmniejsza się możliwość wykonywania pracy, związana z malejącą wydolnością psychofizyczną pracownika.

Nowe narzędzie dla PIP

Nowelizacja rozszerza także kompetencje Państwowej Inspekcji Pracy. Odtąd zyska ona wyraźne podstawy prawne do kontroli prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

Pracownik będzie miał większe możliwości złożenia skargi, nie tylko gdy on sam nie zostanie umieszczony w ewidencji, ale również gdy stanowisko pracy, na którym wykonuje prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, nie znajdzie się w prowadzonym przez pracodawcę wykazie.

Równy dostęp do dofinansowania

Dzięki ujednoliceniu wysokości dofinansowania dla wszystkich przedsiębiorstw – niezależnie od liczby zatrudnianych pracowników – zwiększy się bezpieczeństwo i poprawią warunków pracy u wszystkich płatników składek.

Ustawa została skierowana do Podpisu Prezydenta RP i wejdzie w życie 14 dni po jej ogłoszeniu.