Ministerstwo Klimatu i Środowiska - Projekty ustaw i rozporządzeń

System, który zostanie uruchomiony w 2025 roku, obejmie jednorazowe butelki z tworzyw sztucznych o pojemności do 3 litrów, szklane butelki wielokrotnego użytku do 1,5 litra oraz metalowe puszki o pojemności do 1 litra. Chcemy zapewnić aby system, który zostanie uruchomiony w przyszłym roku, był atrakcyjny i bezpieczny dla przedsiębiorców, przyjazny dla użytkowników i wyraźnie wpływał na zmniejszenie problemu zaśmiecania naszego kraju

Jakie wprowadzamy zmiany?

Wychodząc naprzeciw postulatom jednostek handlowych związanym z potrzebą dostosowania pomieszczeń i zmiany procedur w zakresie zbierania opakowań w sklepach, zaproponowano przepisy dot. przesunięcia startu systemu na 1 października 2025 r. Rada Ministrów w dniu 29 października 2024 r., przyjęła projekt ustawy obejmujący przesunięcie terminu uruchomienia systemu kaucyjnego. Zmiana terminu uruchomienia systemu stanowi rozwiązanie kompromisowe wychodzące naprzeciw apelom podmiotów zaangażowanych w tworzenie systemu kaucyjnego: organizacji branżowych, przedstawicieli handlu jak i przez przyszłych operatorów systemu kaucyjnego. Pozwoli to branży na zakończenie przygotowań do uruchomienia systemu oraz zaplanowanie płynnego wejścia do utworzonych systemów kaucyjnych. Zmiany spowodują, że branża będzie mogła skorzystać z dodatkowego czasu na zrealizowanie działań związanych z wypracowaniem sposobu współpracy pomiędzy operatorami i zapewnieniem kompatybilności systemów. Przesunięcie będzie również pozytywnie oddziaływać na konsumentów.

Zawarte w nowelizacji przepisy mają na celu:

• zwiększenie roli koordynującej ministra w celu zapewnienia sprawności działania i terminowości uruchomienia systemu, w tym zwiększenie nadzoru Ministra nad tworzonymi systemami kaucyjnymi na etapie poprzedzającym uruchomienie systemów (w szczególności ograniczenie nieprawidłowości w zakresie planowania działania systemów kaucyjnych);
• wprowadzenie tzw. zamkniętego systemu obiegu kaucji , czyli wdrożenie rozwiązania polegającego na pobieraniu kaucji w całym łańcuchu dystrybucji;
• zapewnienie rzeczywistego objęcia systemem kaucyjnym całego kraju poprzez wprowadzenie wymogu utworzenia co najmniej jednego stacjonarnego punktu odbierania opakowań i odpadów opakowaniowych objętych systemem kaucyjnym od użytkowników końcowych w każdej gminie co spowoduje, że podmioty te będą miały jasne wytyczne dot. minimalnej ilości takich punktów;
• uwzględnienie potencjału małych sklepów – wprowadzenie obowiązku zbierania szklanych opakowań wielokrotnego użytku w sklepach, które sprzedają produkty w takich opakowaniach. Zbiórka taka już obecnie szeroko funkcjonuje w praktyce, a jej uwzględnienie ograniczy ryzyko spadku obrotów takich placówek;
• wydłużenie do 2026 r. okresu przejściowego dla przedsiębiorców, którzy utworzyli system pobierania i zwracania kaucji za opakowania (tj. dla już istniejących systemów);
• zwolnienie z wymogu uzyskania zezwolenia na zbieranie odpadów w zakresie logistyki zwrotnej tj. zbierania odpadów opakowaniach objętych systemem kaucyjnym, odebranych od prowadzących nieprofesjonalną zbiórkę;
• wyłączenie opakowań po produktach mlecznych z obowiązku objęcia systemem kaucyjnym ;
• nowy logotyp systemu kaucyjnego , który będzie musiał pojawić się na opakowaniach objętych systemem kaucyjnym w 2025 roku – https://www.gov.pl/web/klimat/oznakowanie-opakowan-w-systemie-kaucyjnym ;
• odstąpienie od wprowadzenia jednoinstancyjności postępowań dot. systemu kaucyjnego, poprzestając na możliwości nadania określonym decyzjom rygoru natychmiastowej wykonalności;
• możliwość wnioskowania o DPR (dokument potwierdzający recykling) przez podmiot reprezentujący do recyklera , na zasadach analogicznych do podmiotów już obecnie wskazanych w art. 23 ust. 5. Pozwoli to jednocześnie na rozstrzygnięcie zagadnień formalnych związanych z zaliczeniem uzyskanych w ten sposób DPRów jako dotyczących odpadów pochodzących z gospodarstw domowych (zgłoszone przez 10 organizacji – nie było kontr w tym zakresie);
• wskazanie, że od 2026 r. opłata produktowa, którą ponosić będą wprowadzający, którzy nie przystąpili do żadnego z systemów kaucyjnych, obliczana będzie jako potrójna stawka opłaty produktowej określonej dla danego rodzaju opakowania na napoje;
• przychylono się do uwag zgłaszanych w ramach uzgodnień i zrezygnowano ze stopniowego zwiększania poziomów selektywnej zbiórki i zaproponowano określenie minimalnych celów na poziomie 77% dla lat 2025-2028 i 90% dla 2029 i kolejnych, dla każdego roku, dla każdego ze wskazanych w tabeli opakowań;
• uwzględnienie zaproponowanych przez MF zmian w ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2024 r. poz. 361 i 852) gdzie ujednolicone zostały zasady rozliczenia na gruncie VAT kaucji od opakowań wielokrotnego i jednorazowego użytku. Wskazano, że podmioty reprezentujące będą obowiązane do poboru i zapłaty VAT organom skarbowym wyłącznie za kaucje za opakowania objęte systemem kaucyjnym, które nie zostały zwrócone w tym systemie.

Jaki problem rozwiązujemy?

• potencjalny brak dostatecznego nadzoru ministra nad tworzonymi systemami kaucyjnymi na etapie poprzedzającym uruchomienie systemów (ograniczenie nieprawidłowości na etapie planowania);
• zapobieganie ewentualnym nadużyciom przy rozliczaniu pobranej kaucji z jednostkami handlowymi;
• zwiększenie roli koordynującej ministra w celu zapewnienia sprawności działania i terminowości uruchomienia systemu;
• zagwarantowanie objęcia systemem kaucyjnym branży HoReCa;
• zapewnienie dodatkowego czasu dla branży napojowej oraz handlowej na rozwiązanie kwestii sanitarnych przy przygotowaniu systemu zbiórki opakowań po wyrobach mlecznych;
• ograniczenie wystąpienia ryzyka spadku obrotów małych sklepów - wprowadzenie obowiązku zbierania opakowań wielokrotnego użytku w sklepach, które sprzedają dane produkty;
• zmniejszenie problemu zaśmiecania otoczenia poprzez zapewnienie możliwości zwrotu butelek i odzyskania kaucji za pomocą co najmniej jednego punktu odbierania opakowań i odpadów opakowaniowych w każdej gminie.

Dlaczego wprowadzamy zmiany?

• w celu zapewnienia, aby system, który zostanie uruchomiony w 2025 r., działał nie tylko sprawnie, ale też rzetelnie, przejrzyście i wydajnie;
• wprowadzenie systemu kaucyjnego przyczyni się do zmniejszenia wpłat Polski do wspólnego budżetu UE z tytułu niepoddanych recyklingowi odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych. W 2023 r. Polska wpłaciła ok. 2,4 mld zł z tego tytułu;
• jest to kolejny krok w stronę gospodarki o obiegu zamkniętym i realizacja ważnego celu środowiskowego.

Materiały

Strona informacyjna o systemie kaucyjnym
Link do projektu

Najważniejsze zmiany

• Od 2025 r. algorytm wyliczania subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego będzie uwzględniał potrzeby ekologiczne.
• Potrzeby ekologiczne będą wyliczane na podstawie powierzchni obszarów chronionych (parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu oraz obszary Natura 2000) zlokalizowanych na terenie jednostek samorządu terytorialnego.

Dlaczego wprowadzane są te zmiany

• Obszary chronione są ważne dla polskiego społeczeństwa oraz społeczności międzynarodowej. Są ostoją różnorodności biologicznej, pełnią jednocześnie istotne funkcje dla całego społeczeństwa, m.in. turystyczne, rekreacyjne, edukacyjne, naukowe.
• Ustanowienie obszaru chronionego wiąże się z szansami, ale również ograniczeniami rozwojowymi dla jednostek samorządu terytorialnego oraz mieszkańców. Może mieć również wpływ na zmniejszenie poziomu przychodów.
• Zmiany stanowią odpowiedź na ten problem. Jednostki samorządu terytorialnego, których dochody własne są niewystarczające, żeby sfinansować różnego rodzaju potrzeby finansowe, w tym potrzeby ekologiczne wynikające z występowania obszarów chronionych, otrzymają subwencję z budżetu państwa.
• Dodatkowo nowy system finansowania samorządów ma im dać finansową przewidywalność oraz uniezależnić dochody JST od zmian w przepisach i decyzji władz centralnych.
• Projektowana ustawa wprowadza pojęcie potrzeb finansowych JST, które będą podlegać finansowaniu dochodami z tytułu większego udziału w PIT i CIT. Niedobory będą wyrównywane w formie subwencji ogólnej.
• Wyróżniono pięć rodzajów potrzeb: wyrównawcze, oświatowe, rozwojowe, uzupełniające oraz ekologiczne. Potrzeby ekologiczne są nowym elementem branym pod uwagę przy określaniu poziomu subwencji dla JST.
• Zgodnie z założeniami nowe zasady finansowania JST miałby wejść w życie od 2025 roku.
• Wymiar finansowy potrzeb ekologicznych będzie zależał od powierzchni form ochrony przyrody zlokalizowanych w poszczególnych JST.
• Przepisy będą również zachętą dla samorządów do tworzenia nowych obszarów chronionych, w szczególności parków narodowych oraz rezerwatów przyrody oraz podnoszenia rangi istniejących obszarów chronionych. Im wyższa forma ochrony przyrody, tym większe wsparcie dla samorządów.

Kto odniesie korzyści z tej zmiany?

• Potrzeby ekologiczne będą brane pod uwagę przy wyliczaniu subwencji ogólnej zarówno dla gmin, miast na prawach powiatu, powiatów oraz województw.
• Głównym beneficjentem zmian będą gminy i ich mieszkańcy, w szczególności gminy mniej zamożne.
• Przykładowo w przypadku gminy, na której terenie znajduje się park narodowy wartość potrzeb ekologicznych wynikająca z projektu ustawy to 620 zł za każdy hektar, w przypadku rezerwatu przyrody przyjęto kwotę 310 zł/ha; parku krajobrazowego - 93 lub 31 zł/ha (w zależności od liczby obowiązujących zakazów); obszaru Natura 2000 - 46,5 zł za hektar.
• Dla wszystkich samorządów ogólna wartość potrzeb ekologicznych wyniesie około 1,5 mln zł w roku 2025. W kolejnych latach wartości te będą wyższe, gdyż przyjęte stawki będą podlegały waloryzacji.
• W największym stopniu na reformie skorzystają samorządy gminne. Dla gmin i miast na prawach powiatu ogólną wartość potrzeb ekologicznych w roku 2025 oszacowano na 1,1 mld zł, dla powiatów ok. 245 mln zł, dla województw ok. 124 mln zł.

Dodatkowe fakty

• Dla MKiŚ kluczowe jest to, żeby zaproponowane rozwiązania nie tylko wspierały gminy, ale również zachęcały do tworzenia nowych obszarów chronionych, w szczególności parków narodowych i rezerwatów przyrody. Zaproponowany mechanizm finansowania stanowi realną zachętę dla tworzenia nowych form ochrony przyrody. W przypadku większości gmin utworzenie nowej formy ochrony przyrody lub podwyższenie rangi istniejących obszarów chronionych będzie miało wpływ na zwiększenie wypłacanej subwencji ogólnej w kolejnych latach.
• Obszary chronione, w szczególności parki narodowe, wprowadzają pewne ograniczenia, ale jednocześnie dają nowe możliwości rozwoju m.in. w obszarze turystyki.
• W aktualnym stanie prawnym tworzenie parków narodowych wymaga zgody samorządu. Rozwiązania zaproponowane w projekcie ustawy to prawdziwy przełom. Mogą zmienić nastawienie do ochrony przyrody i sposób myślenia lokalnych społeczności. Mogą mieć również wpływ na zmianę podejścia samorządów i lokalnych społeczności do tworzenia nowych obszarów chronionych. Utworzenie nowego obszaru chronionego będzie oznaczało dodatkowe wpływu do budżetu gminy.
• Przyjęte rozwiązania stanowią przede wszystkim dodatkowe wsparcie dla mniej zamożnych samorządów, które upatrują szanse rozwojowe w wykorzystaniu walorów przyrodniczych i rozwoju turystyki przyrodniczej. Gminy mogą wykorzystać dodatkowe środki m.in. na stymulowanie rozwoju turystyki i zielonych miejsc pracy.

Jakie zmiany chcemy wprowadzić?

• Kompleksowe unormowanie procesu sporządzania i zatwierdzania planu urządzenia lasu na potrzeby wprowadzenia kontroli sądowej legalności materialnej i formalnej planów urządzenia lasu przez:
  • zapewnienie realnego udziału (partycypacji) społeczeństwa (w tym organizacjom ekologicznym oraz lokalnym organizacjom społecznym) na każdym etapie tworzenia planu urządzenia lasu,
  • włączenie do procesu opracowywania planu urządzania lasu rad gmin,
  • zapewnienie transparentności procesu tworzenia planów urządzania lasów, w tym dostępności materiałów z tego procesu,
  • wprowadzenie uzgodnień i opiniowania w specjalistycznych obszarach, w które plan urządzenia lasu ingeruje,
  • zharmonizowanie z polityką państwa w odniesieniu do planowania urządzenia lasów działalności państwowego podmiotu sporządzającego projekty planów urządzenia lasu,
  • określenie zadań i czynności, których wykonywanie jest możliwe i konieczne w ramach prowadzenia gospodarki leśnej w lasach bez zatwierdzonego planu urządzenia lasu,
  • sankcjonowanie działań osób podejmujących działania bez obowiązującego planu urządzenia lasu lub wbrew niemu,
  • określenie przesłanek prawnych zatwierdzenia lub odmowy zatwierdzenia planu urządzenia lasu przez ministra.

Jakie problemy rozwiązujemy?

• Poprawimy ochronę lasów, zwiększymy nadzór społeczny, by wyeliminować ewentualne uchybienia w planach urządzenia lasów (PUL-ach).
• Kontrola sądowa planów urządzenia lasu pozwoli na uzyskanie pewności, że plan urządzenia lasu i uproszczony plan urządzenia lasu jest zgodny z prawem.
• Uwzględnimy w procesie sporządzania planu urządzenia lasu opinie organów właściwych w zakresie ochrony przyrody, pasa nadbrzeżnego, ochrony zabytków, gospodarki wodami, ochrony uzdrowiskowej. To pozwoli na skuteczniejszą ochronę wartości przyrodniczych, nadmorskich, dziedzictwa kulturowego, wód czy walorów zdrowotnych.
• Wzmocnimy udział społeczeństwa obywatelskiego w procesie kształtowania środowiska naturalnego na terenie lasów. Stworzone zostaną fora debaty społecznej nad lasami oraz kontroli ich planowania oraz użytkowania.
• Zwiększony zostanie wpływ gmin na plany urządzenia lasów na ich terenie.
• Organizacje ekologiczne oraz pozostałe lokalne organizacje społeczne będą miały ustawowe podstawy do udziału w procedurze tworzenia i zatwierdzania planów urządzenia lasów, poszerzając informacje dostępne tak projektantom, jak i ministrowi właściwemu ds. środowiska.
• Regulacja zapewni pewność działania leśników, w tym co do zakresu dopuszczalnej gospodarki leśnej, zwłaszcza w sytuacji nieobowiązywania planu urządzenia lasu lub wstrzymania wykonalności jego zatwierdzenia.
• Zminimalizowane zostaną przypadki, gdy brak jest planu urządzenia lasu, ponieważ zakończył się okres obowiązywania dotychczasowego.
• Orzecznictwo sądowe będzie stanowiło wskazówkę dla podmiotów planistycznych w zakresie prawidłowego tworzenia projektów planu urządzenia lasu.

Dlaczego wprowadzamy zmianę?

• Rozwiązania przyczynią się do zwiększenia dbałości o środowisko naturalne przez właścicieli lasu i organy państwowe.
• Polska musi usunąć uchybienie dot. środowiska – brak sądowej kontroli planów urządzenia lasu (pkt 2 wyroku TSUE z 2 marca 2021 r. sprawa C-432/21).
• Polska musi usunąć uchybienie dot. braku odpowiedniej oceny odziaływania na obszar (wyrok z 17 kwietnia 2018 r. TSUE sprawa C-441/17).

Najważniejsze zmiany

• Możliwość wyboru przez istniejących prosumentów sposobu rozliczeń (miesięczne, godzinowe).
• Możliwość zwiększenia wartości zwrotu z 20% do 30% z niewykorzystanych przez prosumenta środków za wprowadzoną do sieci energię.
• Zwiększenie wartości depozytu prosumenckiego dotyczącego danego miesiąca kalendarzowego o współczynnik korekcyjny 1,23.

Dlaczego wprowadzamy zmiany

• Zmiany w systemie rozliczeń net-billing stworzą impuls do rozwoju magazynowania energii i akumulowania nadwyżek energii generowanej w godzinach o największym nasłonecznieniu i jej wykorzystania w godzinach zwiększonego zapotrzebowania. Przełoży się to na zmniejszenie konieczności zakupu energii elektrycznej od sprzedawcy, a tym samym na obniżenie rachunków za prąd.
• Umożliwienie wyboru prosumentom rozliczającym się w systemie net-biling stanowi odpowiedź na opinie i wnioski adresowane w tym zakresie do Ministerstwa Klimatu i Środowiska.
• Pozwoli również na to, aby wybór sposobu rozliczenia nadwyżek energii elektrycznej był świadomy i dostosowany do profilu produkcji i zużycia w poszczególnym gospodarstwie domowym, a tym samym przełożył się na zwiększenie oszczędności na rachunkach za energię.
• Fotowoltaika jest obecnie najszybciej rozwijającą się technologią OZE w Polsce, głównie za sprawą mikroinstalacji prosumenckich, który dzisiaj jest blisko 1,44 mln. Proponowane zmiany mają przyczynić się do dalszego dynamicznego i zrównoważonego rozwoju OZE.

Dla jakiej grupy społecznej to zmiana?

• Zmiana kierowana jest do prosumentów rozliczających się w obecnie i w przyszłości w systemie net-billing.

Dodatkowe fakty i liczby

• Według danych Agencji Rynku Energii na koniec maja 2024 r. moc zainstalowana w mikroinstalacjach prosumenckich w Polsce to 11 267,03 MW, z których 11 262,65 MW stanowią fotowoltaiczne mikroinstalacje prosumenckie.
• Dla porównania moc zainstalowana w fotowoltaice w Polsce to 18 095,6 MW.
• Ponad 62% mocy zainstalowanej w PV to mikroinstalacje prosumenckie.

Jakie wprowadzamy zmiany?

• doprecyzowanie zawartości wniosku o wydanie zezwolenia poprzez dookreślanie jaki rodzaj dokumentów jest wymagany, szczegółowych informacji pozwalających na nadzorowanie przebiegu prac prowadzących do uruchomienia sytemu oraz określenie wymaganych załączników. Powyższe umożliwi ministrowi właściwemu do spraw klimatu kontrolowanie procesu przygotowania uruchomienia sytemu po wydaniu zezwolenia;
• wskazanie terminu uruchomienia systemu kaucyjnego w zezwoleniu, który nie może być dłuższy niż 24 miesiące od dnia wydania zezwolenia. Ograniczenie czasowe i wymagany harmonogram mają na celu takie zaprojektowanie prac przez podmiot reprezentujący, aby planowane działania realizowane były w określonym tempie, a postęp prac był możliwy do weryfikacji;
• zapewnienie objęcia systemem kaucyjnym całego kraju poprzez wprowadzenie wymogu zapewnienia co najmniej jednego punktu odbierania opakowań i odpadów opakowaniowych objętych systemem kaucyjnym od użytkowników końcowych w każdej gminie. Spowoduje to, że podmioty te będą miały jasne wytyczne co do minimalnej liczby takich punktów;
• modyfikację przepisów w celu stworzenia tzw. zamkniętego systemu obiegu kaucji, czyli wdrożenie rozwiązania polegającego na pobieraniu kaucji w całym łańcuchu dystrybucji, co przyczyni się do uszczelnienia systemu i zapewnienia możliwości monitorowania przepływów kaucji. Mechanizm ten zredukuje możliwości defraudacji kaucji, problemy z jej rozliczeniem pomiędzy podmiotami reprezentującymi oraz zagwarantuje poprawne rozliczanie się operatorów z jednostkami handlu detalicznego;
• ułatwienie dla klientów którzy lokalnie będą mogli zwrócić opakowanie i odzyskać kaucję - poprzez wprowadzenie obowiązku przyjmowania przez sklepy o powierzchni poniżej 200 m2 szklanych opakowań wielokrotnego użytku, jeśli jednostka sprzedaje takie napoje;
• w celu zapewnienia właściwego przygotowania systemu do postępowania z produktami mogącymi stanowić zagrożenie sanitarne - przesunięcie terminu włączenia do systemu opakowań po mleku i produktach mlecznych od 1 stycznia 2026 r.;
• wskazanie, że decyzjom wydawanym przez ministra właściwego do spraw klimatu w zakresie systemu kaucyjnego można nadać rygor natychmiastowej wykonalności;
• określenie, że postępowania dot. systemu kaucyjnego będą jednoinstancyjne. Nastąpi skrócenie i przyspieszenie procedury;
• wskazanie, że Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska przeprowadza kontrolę podmiotu reprezentującego przed i po uruchomieniu systemu. Prowadzenie kontroli przez Inspekcję przyczyni się zapewnienia, że systemy zostały przygotowane prawidłowo i funkcjonują zgodnie z udzielonym zezwoleniem.

Jaki problem rozwiązujemy?

• potencjalny brak dostatecznego nadzoru ministra nad tworzonymi systemami kaucyjnymi na etapie poprzedzającym uruchomienie systemów (ograniczenie nieprawidłowości na etapie planowania);
• zapobiegnie ewentualnym nadużyciom przy rozliczaniu pobranej kaucji z jednostkami handlowymi;
• zwiększenie roli koordynującej ministra w celu zapewnienia sprawności działania i terminowości uruchomienia systemu;
• zagwarantowanie objęcia systemem kaucyjnym branży HoReCa;
• zapewnienie dodatkowego czasu dla branży napojowej oraz handlowej na rozwiązanie kwestii sanitarnych przy przygotowaniu systemu zbiórki opakowań po wyrobach mlecznych;
• ograniczenie wystąpienia ryzyka spadku obrotów małych sklepów - wprowadzenie obowiązku zbierania opakowań wielokrotnego użytku w sklepach, które sprzedają dane produkty;
• zmniejszenie problemu zaśmiecania otoczenia poprzez zapewnienie możliwości zwrotu butelek i odzyskania kaucji za pomocą co najmniej jednego punktu odbierania opakowań i odpadów opakowaniowych w każdej gminie.

Dlaczego wprowadzamy zmiany?

• w celu zapewnienia aby system, który zostanie uruchomiony w 2025 r., działał nie tylko sprawnie, ale też rzetelnie, przejrzyście i wydajnie;
• wprowadzenie systemu kaucyjnego przyczyni się do zmniejszenia wpłat Polski do wspólnego budżetu UE z tytułu niepoddanych recyklingowi odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych. W 2023 r. Polska wpłaciła ok. 2,4 mld zł z tego tytułu;
• jest to kolejny krok w stronę gospodarki o obiegu zamkniętym.

Jakie zmiany wprowadzamy?

Wzór nalepki będzie prostszy, co ułatwi gminom ich przygotowanie i wydruk.

Jaki problem rozwiązujemy?

Zgodnie z polskim prawem o zasadach funkcjonowania strefy czystego transportu decyduje rada gminy w drodze uchwały.

Rozporządzenie zmieniło wzór nalepki służącej do oznaczania pojazdów uprawnionych do wjazdu do strefy czystego transportu, który został określony w załączniku do rozporządzenia ministra klimatu i środowiska z 31 marca 2022 r. w sprawie wzoru nalepki dla pojazdów uprawnionych do wjazdu do strefy czystego transportu (Dz. U. poz. 845).

Dlaczego wprowadzamy regulację?

Zmiana wzoru nalepki wprowadzana jest w związku z postulatami strony samorządowej. Potrzebę tę przedstawiciele miast uzasadnili trudnościami oraz kosztami wydruku. W odpowiedzi Ministerstwo Klimatu i Środowisko zaproponowało zmianę wzoru nalepki.

ANEKS - jak działa SCT?

Strefa czystego transportu to narzędzie polityki miejskiej, które służy poprawie jakości powietrza. Transport to drugie źródło zanieczyszczeń powietrza w Polsce.

Rada gminy musi między innymi określić, na jakim obszarze miasta i na jakich zasadach będzie obowiązywać strefa czystego transportu oraz które pojazdy będą mogły do niej wjechać, a które – ze względu np. na swój rodzaj paliwa czy wiek – zostaną objęte zakazem.

W uchwale należy także opisać dokładną metodę kontroli samochodów poruszających się w strefie czystego transportu. Weryfikacja uprawnień może odbywać się na przykład na podstawie nalepek, które wydaje wójt, burmistrz albo prezydent miasta. Maksymalny koszt wydania nalepki to 5 zł.

Samorządy same ustalają zasady wjazdu (mogą wyłączyć konkretne rodzaj pojazdów lub grupy społeczne, np. mieszkanki i mieszkańców z obowiązywania zapisów SCT).

Dlaczego projekt jest wprowadzany?

Rozwój gospodarki wodorowej jest dobry dla gospodarki. Analiza potencjału technologii wodorowych w Polsce do roku 2030 z perspektywą do 2040 roku wykonana przez Instytut Energetyki przewiduje, że wartość dodana dla Polski, związana z rozwojem gospodarki wodorowej to ponad 343 mln EUR dla niskiego popytu na wodór w UE o 870 mln EUR dla popytu wysokiego.

Obecnie Prawo energetyczne nie reguluje wodoru. Według obecnych przepisów jest on „innym rodzajem gazu palnego” i podlega regulacji wyłącznie w przypadku dostarczania go za pomocą sieci gazowej. W pozostałym zakresie wodór nie jest regulowany ustawą – Prawo energetyczne.

Konieczne jest zatem wprowadzenie wodoru do ustawy Prawo energetyczne i uregulowanie tego rynku. Projekt realizuje ponadto kamień milowy KPO.

Brak regulacji przekłada się na niepewność inwestycyjną i ogranicza lub spowalnia realizację inwestycji dotyczących rynku wodoru. Tymczasem rewizja dyrektywy o odnawialnych źródłach energii nakłada na Polskę szereg obowiązków w zakresie zastępowania wodoru pozyskiwanego tradycyjnymi metodami z paliw kopalnych wodorem odnawialnym lub niskoemisyjnym.

Wytwarzanie wodoru odnawialnego (kwalifikowanego jako paliwo odnawialne pochodzenia niebiologicznego – tzw. RFNBO) wymaga dużej ilości wielkoskalowych inwestycji.

Projekt reguluje, jaka działalność na rynku wodoru objęta będzie koncesją. Zakłada się, że w początkowej fazie rozwoju rynku będzie wymagana koncesja dla obrotu wodorem poniżej równowartości 1 mln euro, magazynowania wodoru w instalacji do 55 tys. Nm3.

Jaki problem rozwiązujemy?

• Odpowiadamy na wyzwania dekarbonizacji gospodarki. Wodór będzie odgrywał kluczową rolę w procesie dochodzenia do neutralności klimatycznej. Polityka klimatyczna UE zidentyfikowała obszary, których nie da się wprost zelektryfikować z pomocą OZE. Jest to przede wszystkim przemysł – w tym chemiczny, petrochemiczny, cementownie, huty) oraz transport ciężki. Wodór jest typowany jako nośnik energii, który zastąpi gaz ziemny, pozwoli na dekarbonizację przemysłu oraz uniezależni Europę od paliw kopalnych.
• Realizujemy jeden z kamieni milowych KPO.
• Ograniczamy ryzyko inwestycyjne dla biznesu. Dobre i jasne prawo będzie zachęcało do inwestycji tym obszarze.

Jakie zmiany wprowadzamy?

• Na rynku wodoru pojawią się operatorzy (m.in. operator systemu przesyłowego wodorowego i operator systemu dystrybucyjnego wodorowego, operator systemu magazynowania wodoru).
• Uregulowane zostaną ich obowiązki. Ustawa wprowadza procedurę wyznaczania operatorów przez Prezesa URE.
• Uregulowano zasady łączenia działalności gazowej i wodorowej, co ma znaczenie w szczególności na wczesnym etapie tworzenia się rynku.
• Założono uproszczenia w Prawo budowlanym, w Prawie ochrony środowiska oraz w specustawie o przygotowaniu i realizacji strategicznych inwestycji w zakresie sieci przesyłowych.

Projekt, zgodnie z założeniami aktualizacji KPO, powinien wejść w życie w 4. kwartale 2024 r.

Jakie rozwiązania proponujemy?

Wprowadzenie obowiązku dotyczącego tworzenia stref czystego transportu.

• Obowiązek będzie dotyczył wyłącznie miast liczących powyżej 100 tys. mieszkańców, w których zgodnie z danymi Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, zostanie odnotowane przekroczenie dopuszczalnego średniorocznego poziomu dwutlenku azotu (NO2) - obecnie, według danych za 2023 r. obowiązkiem tym objęte zostaną 4 polskie miasta: Warszawa, Kraków, Wrocław oraz Katowice.
• Projekt ustawy zakłada możliwość podjęcia uchwały o zniesieniu strefy czystego transportu, w przypadku, gdy na terenie miasta przez 3 kolejne lata nie zostaną odnotowane przekroczenia dopuszczalnego poziomu zanieczyszczeń w powietrzu.
• Samorządy w dalszym ciągu same będą określać zasady funkcjonowania stref czystego transportu, w tym zakres terytorialny, albowiem to one prowadzą kompleksową politykę w tym zakresie i dalej będą miały możliwość nadawania indywidualnych wyłączeń (np. dla mieszkańców).
• Warunkiem utworzenia stref jest przeprowadzenie kompleksowych konsultacji z mieszkańcami uchwały w sprawie ustanowienia strefy czystego transportu.
• Jako przykład powstałej już strefy należy wskazać Warszawę, w której od 1 lipca 2024 r. obowiązują przepisy związane z funkcjonowaniem strefy czystego transportu. Samorządy wprowadzają zmiany stopniowo. Obszar strefy obejmie tylko 7 proc. powierzchni miasta, a pierwsze wymogi dotyczą pojazdów benzynowych wyprodukowanych przed 1997 rokiem oraz z silnikiem Diesla wyprodukowanych przed 2005 r., co stanowi jedynie około 3% pojazdów w Warszawie, z czego około połowa to pojazdy należące do mieszkańców Warszawy, którzy są objęci wyłączeniem do końca 2027 r.

Zakup wyłącznie autobusów zeroemisyjnych

• Obowiązek będzie dotyczył gmin liczących powyżej 100 000 mieszkańców, Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii oraz podmiotów, które świadczą na rzecz gmin usługę komunikacji miejskiej. Największe wyzwania związane z redukcją emisji pochodzących z transportu publicznego (m.in. tlenków azotu, pyłów zawieszonych) dotyczą miast o liczbie mieszkańców wyższej niż 100 000, albowiem to na ich terenie użytkuje się około 80% floty autobusów miejskich w skali całego kraju.
• Obecnie miasta powyżej 100 tys. mieszkańców kupują około 500 autobusów rocznie – co kosztuje miasta ponad 800 mln rocznie. Wymiana autobusów na zeroemisyjne będzie wiązać się z dodatkowymi kosztami w wysokości ok. 900 mln rocznie. Okres wymiany floty będzie wynosił 16 lat.
• Samorządy mogą korzystać ze wsparcia wymiany autobusów na zeroemisyjne ze środków krajowych i unijnych.
• Zniesienie obowiązku wykonywania, zlecania lub powierzania wykonania zadań publicznych z zapewnieniem odpowiedniego udziału pojazdów elektrycznych lub napędzanych gazem ziemnym.
• Zmiana podyktowana jest zrównoważeniem obciążeń nakładanych na największe miasta. Obecnie obowiązujące regulacje w tym zakresie, z uwagi na wzrost kosztów towarów i usług mogą stanowić duże obciążenie dla samorządów.
• Ministerstwo było informowane o trudnościach z jakimi borykają się samorządy. Obecnie żaden samorząd nie spełnia obowiązujących wymagań. Jedynie nieliczne samorządy realizują część zadań publicznych z wykorzystaniem pojazdów nisko i zeroemisyjnych. Proponowana zmiana jest odpowiedzią na kierowany do rządu apel.
• Założenia towarzyszące wprowadzanej w 2018 roku ustawie o elektromobilności i paliwach alternatywnych zakładały, że cena pojazdów elektrycznych zrówna się z cenami pojazdów spalinowych około 2022-2023 r. Poziom cen jednak nie zrównał się, a zakup nowych pojazdów, spełniających wymogi ustawy o elektromobilności może nieść za sobą istotny wzrost cen świadczonych usług, czemu rząd chce przeciwdziałać.
• Zmiana ma także na celu wsparcie samorządów, w czasach niepewnej sytuacji światowej gospodarki, odczuwalnego niepokoju społecznego związanego m.in. ze wzrostem inflacji oraz przerwami w łańcuchach dostaw. W ostatnich latach miało to wpływ bezpośrednio na możliwości zakupowe oraz wymianę floty pojazdów służących do realizacji zadań publicznych przez jednostki samorządu terytorialnego, które nie były w stanie w szybkim tempie pozyskać i przeznaczyć większych środków na rozwój zero- i niskoemisyjnych flot.
• Samorządy nadal będą zobowiązane do zakupu pojazdów nisko- i zeroemisyjnych, ze względu na funkcjonujące regulacje unijne, dotyczące m.in. zielonych zamówień publicznych.

Dlaczego pracujemy nad nowelizacją?

• Wprowadzane zmiany przyczynią się do poprawy jakości powietrza poprzez redukcję emisji pochodzących z transportu. Badania pokazują, że w związku ze złą jakością powietrza, co roku przedwcześnie umiera w Polsce około 50 000 ludzi – to tak, jakby z mapy rok w rok znikało miasto wielkości Skierniewic. Dlatego podejmujemy różne działania, które mają poprawić jakość powietrza, transport jest drugim źródłem emisji zanieczyszczeń powietrza w Polsce.
• Rozwój zeroemisyjnego transportu zbiorowego spowoduje wzrost komfortu i udziału podróży środkami komunikacji zbiorowej. Poprawi też konkurencyjność transportu zbiorowego względem indywidualnego.
• Proponowane rozwiązania wpisują się w pozostałe działania rządu i konsekwentnie zmierzają do upowszechniania idei powszechnego wykorzystywania środków transportu przyjaznych środowisku.

Jaki problem rozwiązujemy?

Zmiana ustawy pozwoli na:

• zapewnienie zgodności przepisów prawa krajowego z prawem unijnym w zakresie m.in. ulg dla odbiorców energochłonnych oraz wsparcia dla małych instalacji OZE funkcjonujących głównie w systemach FIT/FIP;
• przyspieszenie rozwoju instalacji OZE w Polsce;
• stworzenie zachęt to zwiększenia autokonsumpcji energii elektrycznej przez prosumentów.

Dlaczego wprowadzamy zmianę?

• Dostosowujemy prawo do wymagań związanych ze stosowaniem pomocy publicznej w UE, przy maksymalizacji korzyści dla odbiorców energii, w tym przemysłu energochłonnego.
• Potrzebujemy dynamicznego i zrównoważonego rozwoju OZE, które zapewnią dostęp do taniej i zeroemisyjnej energii, która zasili gospodarstwa domowe i całą gospodarkę.
• Chcemy przyspieszyć procedury wydawania zezwoleń dla inwestycji w OZE.
• Chcemy zwiększyć opłacalność ekonomiczną mikroinstalacji prosumenckich oraz zachęcić prosumentów do magazynowania nadwyżek energii.

Jakie konkretne zmiany wprowadzamy?

I. Zapewnienie zgodności prawa krajowego z prawem unijnym

• Projekt ma na celu wdrożenie obowiązujących przepisów wynikających z prawodawstwa europejskiego:
  • Wytyczne Komisji CEEAG;
  • Rozporządzenie GBER oraz rozporządzenie rynkowe;
• Dostosowanie przepisów do CEEAG wymaga m.in.:
  • aktualizacji listy sektorów uprawnionych do ulg dla odbiorców energochłonnych zgodnie z katalogiem określonym w CEEAG;
  • wprowadzenia dwóch poziomów ulg: dla przedsiębiorstw w sektorach narażonych na szczególnie ryzyko ucieczki emisji w wysokości 85% obowiązku oraz dla przedsiębiorstw w sektorach narażonych na ryzyko ucieczki emisji na poziomie 75%;
  • utrzymania kryterium kwalifikacji przedsiębiorstwa jako „odbiorcy przemysłowego” - minimalny próg 3% energochłonności;
  • wprowadzenia opłaty wyrównawczej, która będzie wnoszona przez odbiorców energochłonnych uprawnionych do ulg w przypadku, gdy łącznie stawka opłat, o których mowa w Wytycznych CEEAG spadnie poniżej 0,5 euro za MWh.
• Dostosowanie przepisów do GBER wymaga m.in.:
  • objęcie obowiązkiem samodzielnego bilansowania i wyboru sprzedawcy (w miejsce sprzedawcy zobowiązanego) instalacji OZE o mocy do 400 kW (oraz 200 kW od dnia 1 stycznia 2026 r.), co przełoży się na zmiany przede wszystkim w zakresie systemów wsparcia FiT/FiP, ale obejmie też instalacje o małej mocy wchodzące do aukcyjnego systemu wsparcia oraz uprawnione do tzw. obowiązku zakupu;
  • wyznaczenie Prezesa URE jako podmiotu, monitorującego wysokość przyznanego wsparcia w ramach systemów FiT/FiP.
• Uzasadnienie pilności i dużej wagi projektu:
  • realizacja wymogów CEEAG ma na celu utrzymanie konkurencyjności polskiego sektora energochłonnego, dlatego powinna ona nastąpić w możliwie najkrótszym terminie pozwalając przedsiębiorcom i URE na przygotowanie się do nowych reguł;
  • brak dostosowania programu wsparcia do rozporządzenia GBER, tj. kontynuowanie przydzielania wsparcia dla instalacji do 500 kW na zasadach dotychczasowych, powoduje ryzyko uznania przez Komisję, że pomoc dla tych instalacji udzielana byłaby niezgodnie z zasadami rynku wewnętrznego.

II. Przyspieszenie wydawania zezwoleń w obszarze OZE

• Wprowadzone zmiany przyczynią się do skrócenia terminu trwania procedur dla instalacji i projektów dla wybranych źródeł wytwarzania energii odnawialnej, ze szczególnym uwzględnieniem:
  • montowanych na budynkach instalacji odnawialnego źródła energii wykorzystujących do wytwarzania energii energię promieniowania słonecznego i położonych na tym samym terenie magazynów energii elektrycznej,
  • pomp ciepła,
  • urządzeń i instalacji niezbędnych do przyłączenia do sieci danej instalacji OZE, oraz
  • remontu, odbudowy, przebudowy, nadbudowy lub rozbudowy instalacji OZE.
• Zmiany obejmą następujące procedury na wydanie:
  • decyzji o pozwoleniu na budowę w przedmiocie robót budowlanych;
  • warunków przyłączenia do sieci elektroenergetyczne oraz ciepłowniczej;
  • koncesji na wytwarzanie energii elektrycznej lub koncesji na wytwarzanie ciepła;
  • decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach;
  • wpisu do rejestru wytwórców wykonujących działalność gospodarczą w małej instalacji w zakresie małych instalacji.
• Uzasadnienie pilności i dużej wagi projektu ze względu na wywołany agresją Rosji na Ukrainę kryzys energetyczny, jak również potrzebę dalszej dynamizacji rozwoju OZE w Polsce, projektodawca uznał, że w celu zwiększenia dynamiki transformacji energetycznej kraju, zasadne jest bowiem wprowadzenie stałych proceduralnych uproszczeń do krajowego porządku prawnego i stosowanie skróconych terminów wydawania zezwoleń.

III. Zmiany porządkujące w związku z wejściem w życie CSIRE

• Projekt ma dostosować przepisy o prosumentach wirtualnych do odroczonej daty wejścia w życie CSIRE z dnia 1 lipca 2024 r. na dzień 1 lipca 2025 r.
• Uzasadnienie pilności i dużej wagi projektu:
  • instytucja prosumenta wirtualnego energii odnawialnej jest nierozerwalnie związana z funkcjonowaniem CSIRE, którego uruchomienie zostało odroczone na dzień 1 lipca 2025 r. Nie jest możliwe prowadzenie rozliczeń prosumenta wirtualnego, który zgodnie z obowiązującymi przepisami ma zostać uruchomiony od dnia 1 lipca 2024 r.
  • z instytucją prosumenta wirtualnego powiązane jest rozwiązanie proponowane w ustawie o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych, zgodnie z którym inwestor planujący inwestycję budowy elektrowni wiatrowej na terenie danej gminy ma obowiązek wydzielenia co najmniej 10% mocy zainstalowanej projektowanego przedsięwzięcia i umożliwienia zainteresowanym mieszkańcom objęcia udziału w wytwarzanej energii – w formule prosumenta wirtualnego. Ten mechanizm partycypacji społecznej nie zafunkcjonuje bez wejścia w życie instytucji prosumenta wirtualnego energii odnawialnej.

IV. Zmiany w systemie rozliczeń net-billing

• Projektowana zmiana w systemie rozliczeń net-billing ma na celu zwiększenie korzyści wynikających z produkcji energii elektrycznej przez prosumenta energii odnawialnej, prosumenta zbiorowego energii odnawialnej lub prosumenta wirtualnego energii odnawialnej, co w efekcie wpłynie na poprawę rentowność ich inwestycji w instalacje fotowoltaiczne. Zmiana również zakłada możliwość pozostania przy rozliczaniu się w oparciu o rynkową cenę energii miesięczną.
• Uzasadnienie pilności i dużej wagi projektu:
  • zgodnie z obecnymi przepisami, od dnia 1 lipca 2024 r. wartość energii będzie wyliczana w oparciu o rynkową, godzinową cenę energii elektrycznej, jednak istniejący prosumenci powinni mieć możliwość pozostania w rozliczeniach miesięcznych, tak jak ma to miejsce obecnie;
  • porównanie cen energii elektrycznej wynikającej z taryfy sprzedawcy, po której prosument jest rozliczany za pobraną energię, z ceną, po której energia ta jest rozliczna po wprowadzeniu do sieci elektroenergetycznej i zapisywana jako depozyt prosumencki na koncie prosumenta, wykazało potrzebę przyjęcia rozwiązań mających na celu zwiększenie opłacalności instalacji fotowoltaicznej.

Jaki problem rozwiązujemy?

Zmiana ustawy pozwoli na:

• zapewnienie zgodności przepisów prawa krajowego z prawem unijnym w zakresie m.in. ulg dla odbiorców energochłonnych oraz systemu wsparcia dla instalacji o niewielkiej mocy działających w systemie FIT/FIP;
• przyspieszenie rozwoju instalacji OZE w Polsce;
• stworzenie zachęt to zwiększenia autokonsumpcji energii elektrycznej przez prosumentów.

Dlaczego wprowadzamy zmianę?

• dostosowujemy prawo do wymagań związanych ze stosowaniem pomocy publicznej w UE, przy maksymalizacji korzyści dla odbiorców energii, w tym przemysłu energochłonnego;
• potrzebujemy dynamicznego i zrównoważonego rozwoju OZE, które zapewnią dostęp do taniej i zeroemisyjnej energii, która zasili gospodarstwa domowe i całą gospodarkę;
• chcemy przyspieszyć procedury wydawania zezwoleń dla inwestycji w OZE;
• chcemy zwiększyć opłacalność ekonomiczną mikroinstalacji prosumenckich oraz zachęcić prosumentów do magazynowania nadwyżek energii.